پروردگار یکتا بر پایه ی حکمت خود بارها حضرت ابراهیم (ع) را مورد آزمایش قرار داد، آزمون هایی همچون شکستن بت ها، افکندن در آتش، رویارویی با خورشید و ستاره پرستان و هجرت دادن هاجر و اسماعیل به مکه که در نهایت آن حضرت در تمامی این آزمایش ها سربلند شد و مقام بسیار شایسته ای را در نزد خداوند متعال به دست آورد.
پس از پایان این سنجش ها، حضرت ابراهیم(ع) در برابر آزمونی سخت و دشوار قرار گرفت و آن هنگامه ای بود که ایشان ماموریت قربانی فرزندش، اسماعیل(ع) را از طرف پروردگار دریافت کرد، حضرت ابراهیم(ع) این موضوع را با حضرت اسماعیل(ع) در میان گذاشت و او نیز بدون کوچکترین تردیدی امر معبود خود را مورد پذیرش قرار داد و پدر را به اجرای فرمان خداوند دعوت کرد. به همین منظور آنان در دهم ذی الحجه برای انجام دستور الهی به طرف کوه منا حرکت کردند که در این مسیر شیطان چند بار تلاش کرد تا از اجرای این امر جلوگیری کند اما هر بار حضرت ابراهیم(ع) به طرفش سنگ پرتاب می کرد و او را ناکام گذاشت.
پدر برای قربانی کردن و پسر برای قربانی شدن، آماده شدند، حضرت ابراهیم خلیل(ع) فرزند خود را بر روی تل و بر پیشانی خواباند و چاقوی تیز و برنده را بر گلوی فرزند دلبندش نهاد تا امر الهی را به انجام برساند اما به فرمان پروردگار چاقو بر گلوی این بنده ی پرهیزگار حتی خراشی کوچک نینداخت و در آن لحظه خداوند به وسیله ی جبرییل گوسفندی را برای قربانی کردن به جای حضرت اسماعیل(ع) بر پیامبر خود فرستاد و ندا آمد: «ای ابراهیم! آن رویا را تحقق بخشیدی(و به ماموریت خود عمل کردی) ما این گونه، نیکوکاران را پاداش می دهیم، این مسلما همان امتحان آشکار است، ما ذبح عظیمی را فدای او کردیم.»
بدین شکل دهم ذی الحجه، عید قربان یا عید الاضحی نام گرفت، روزی که حجاج به دور از تمامی خواسته های دنیایی به طرف خانه ی معبود بی همتای خویش می روند و اعلام بندگی می کنند.
مسلمانان پس از حضور در عرفات، رسم بندگی را به جای می آورد و سر بندگی بر آستان دوست می نهند و در منا رسم قربانی را به انجام می رسانند تا پس از آن به زیارت خانه ی دوست مشرف شوند.
**پژوهشگر گروه اطلاع رسانی ایرنا به بهانه ی فرا رسیدن عید سعید قربان با «حجت الاسلام محمدحسن اختری» دبیرکل مجمع جهانی اهل بیت(ع) و مشاور ویژه ی رییس جمهوری در امور فلسطین و «حجت الاسلام علیرضا اصلانی» پژوهشگر مسایل دینی به گفت و گو پرداخت.
دبیرکل مجمع جهانی اهل بیت(ع) با اشاره به پیشینه ی برپایی مراسم حج پیش از بازسازی خانه ی کعبه به وسیله ی حضرت ابراهیم(ع) گفت: اصل بنای خانه ی خدا در نخستین گام به وسیله حضرت آدم(ع) گذاشته شد و مراسم هایی در دوره ی پیامبران پیشین در آنجا به انجام می رسید اما به دلیل تخریب شدن و از میان رفتن آن بنا در طول زمان، حضرت ابراهیم(ع) آن را در حالی که اطرافش خالی از سکونت شده بود، از نو بنا نهاد تا اینگونه مکانی را برای اجتماع بزرگ یکتا پرستان جهان فراهم کرده باشد.
** عید قربان، روز گسترش فرهنگ توحید
حجت الاسلام محمدحسن اختری ذی الحجه را ماه رسالت و امامت و دهه ی ولایت امام علی(ع) دانست و یادآور شد: همانطور که در میان تمامی ملت ها روزهایی به عنوان روز عید وجود داشته و سنت بر این بوده، در دین مبین اسلام نیز خداوند به صورت مشخص 2 روز را به عنوان روز شادی و روز عید در نظر گرفته است که تمامی مسلمانان در این روزها با هم اجتماع و ارتباط داشته باشند. پروردگار یکتا یکی از این روزها را پس از پایان ماه مبارک رمضان در نخستین روز از ماه شوال برای مسلمانان عید قرار داده است که آن را عید فطر می نامند و دیگری روز عید قربان نام دارد که فلسفه ی آن مربوط به حرکت بزرگ حضرت ابراهیم(ع)، ایثار، فداکاری و تسلیم بی چون و چرای ایشان در برابر فرمان پروردگار و داستان حضور حضرت اسماعیل(ع) در قربانگاه بود که در نهایت به سربلندی خلیل الرحمان ختم شد.
دبیرکل مجمع جهانی اهل بیت(ع) در ادامه خاطر نشان کرد: انجام آیین حج و زیارت خانه ی خدا نمونه ی بارزی برای اطاعت از پروردگار، جدایی از تمامی علایق زندگی و ایجاد ارتباط با معبود است که پایان این عمل بزرگ که در آن مسلمانان تمامی دستورهای پروردگار را به جای می آورند، روزی مبارک، فرخنده و عید بزرگ مسلمانان جهان نامیده می شود.
حجت الاسلام علیرضا اصلانی نیز عید قربان را روز گسترش فرهنگ توحید، تسلیم، بندگی و یکپارچگی دانست و تصریح کرد: این عید در اسلام از جایگاه ویژه ای برخوردار است و پس از عید فطر دومین عید بزرگ مسلمانان جهان محسوب می شود. پیشینه ی این روز بزرگ به پیش از آغاز اسلام و هنگامه ای که حضرت ابراهیم(ع) به امر پروردگار از قربانی کردن فرزند خود باز داشته شد، باز می گردد.
این کارشناس مسایل دینی با بیان اینکه رفتن به حج از عبادت های بسیار مهم در دین اسلام است، درباره ی قرار گرفتن روز عید در دهم ذی الحجه گفت: انجام آیین حج و زیارت کعبه برای مسلمانان بسیار خشنود کننده است و یکتای بی همتا پایان به جا آوردن وظایف حج را برای مسلمانان عید و روز جشن نامید تا شادی آنان از اطاعت فرمان الهی صد چندان شود.
** عید قربان، روز یاری رساندن به نیازمندان
حجت الاسلام محمدحسن اختری در ادامه افزود: قربانی کردن در این واجب نیست بلکه مستحب است، اما افرادی که در مراسم حج تمتع حضور می یابند، پس از پایان مراسم حج و در روز عید قربان باید این عمل را انجام دهند. دیگر مسلمانان نیز می توانند در یک یا 2 روز پس از عید، قربانی کنند. این موضوع در عید قربان سنتی پسندیده است و بنده های توانمند با اقدام به این امر و تقسیم گوشت قربانی در میان مردم نیازمند، به عملی شایسته می پردازند که در نزد خداوند پاداش بزرگی دارد. افراد توانمند باید در دیگر روزهای سال نیز به کمک و یاری مستمندان بپردازند زیرا این کار، اقدامی خداپسندانه و انسان دوستانه محسوب می شود.
مشاور ویژه ی رییس جمهوری در امور فلسطین در ادامه به سنت پسندیده ی دید و بازدید اشاره کرد و بیان داشت: دیدار با بزرگترها، اقوام و دوستان از آداب های این روز است که در میان مسلمانان رواج دارد. برگزاری برنامه های دینی که به صورت های گوناگون در روز عید قربان انجام می شود نیز از دیگر آیین های عید قربان به شمار می رود.
حجت الاسلام علیرضا اصلانی نیز با اشاره به اهمیت کمک به نیازمندان خاطر نشان کرد: انسان باید تمامی دارایی و امکاناتش را امانت الهی بداند و بخشی از آن را در مسیر بندگی پروردگارش صرف کند، از جمله این کمک ها می توان به کمک و یاری مستمندان اشاره کرد که سنت بسیار خوبی است. این فرهنگ نه تنها باید به وسیله ی افراد توانمند با اموری همچون قربانی کردن گوسفند و تقسیم آن در میان مستمندان در روز عید قربان انجام شود، بلکه لازم به نظر می رسد در طول سال افرادی که از توان مالی کافی برخوردار هستند به هم نوعان خود یاری کنند تا اینگونه با کسب رضای پروردگار به بخشی از دستورهای الهی جامه ی عمل بپوشانند و به پاکی نفس بیشتری دست یابند.